«تئورﯼ ﺧﺎﮐﺴﺘﺮﯼ اﺳﺖ دوﺳﺖ ﻣﻦ ، درﺧﺖ زﻧﺪﻩ زﻧﺪ ﮔﯽ سبزاﺳﺖ» گوته
این مطلب پیش از این در وبسایتهای اخبارروز و کردیش پرسپکتیو منتشر شده است.
انتشار مطلبی از محمد صادقی در فضای مجازی با عنوان «وقتی برخی فعالین زنان و همجنسگراهای ایرانی برای «خلیج عربی» هورا کشیدند!» بحثی عمومی را در میان بخشی از فعالان سیاسی و مدنی در فضای مجازی پیش کشید که گرچه تازگی نداشت ،اما حکایت از ضرورت توجه به مباحثی داشت که به دلایل مشخص سیاسی و یا گفتمانی میل عجیبی به سرپوش گذاشتن بر آنان وجوددارد.
ناسیونالیستهای تمرکز گرا –چه در حاکمیت و چه در اپوزیسیون- با نگاهی کاملا سیاسی و از موضع قدرت و با توسل به سلاح آیینی و قدسی «حفظ تمامیت ارضی و یکپارچگی ایران» و زدن انگ" منحوسه "«تجزیه طلبی» به مخالفان،از پیش تکلیف را مشخص می دانند.درواقع با تقلیل سطح بحث به حوزه ارزشی،حیثیتی و ناموسی چنان فضا را احساسی و تنگ می کنند که زدن ساز مخالف به عملی انتحاری پهلو می زندوتمامی اینها در راستای عدم تعمیق گفتگوی نقادانه و اساسا عدم شکل گیری آن است.علاوه بر اینها گروهی نیز که همچون ناسیونالیستها چندان "غیرتی" نمی نمایند و بسان بخشی از آنان طرفدار برپایی ساختار دمکراتیک در ایران هستند،با نگاهی به ظاهر استراتژیک ،دمکراسی بمثابه انتخابات آزاد را دوای تمامی دردها دانسته و در خوشبینانه ترین حالت بحث درباره "اقلیتهای قومی" را به فردای دمکراسی "موعود" حواله می کنند و در نتیجه دیگران را نیز فرا می خوانند که در "شرایط حساس کنونی" این مباحث را واگذارند و به "مسائل اصلی" بپردازند..
هر دوی این گروه ها علیرغم تفاوتهای ظاهری از عارضه یکسانی رنج می برند و آن پرهیز مومنانه از تفکر شکاکانه و انتقادی درباره مقولاتی است که همچون برخی آموزه های مذهبی از فرط تکرار و تحت تأثیر هژمونی گفتمان ناسیونالیستی تبدیل به بدیهیاتی شده اند که به چالش کشیدنشان همانا و درافتادن به ویل "بی ایمانی" و "خیانت" همان.طرفه آنکه این برخوردها در جنبشی رخ می دهد-جنبش سبز- که قرار است در جهت گسترش آگاهی و کنش دمکراتیک گام بردارد.
گویا خطوط قرمزی در کارند. از این رو خارج شدن از چارچوب این بدیهیات از طریق به پرسش کشیدن مفاهیم مرسوم و مسلط ناسیونالیسم ایرانی گامی است در جهت غنای دمکراتیک جنبش سبز و رفع کاستی های تاریخی پروژه دمکراسی در ایران .ناگفته پیداست که این فرایند متضمن گذشتن از سد خطوط قرمز مفروض و به چالش کشیدن مشروعیت آنان است.
سخنان اعتراضی محمد صادقی در پانل جانبی «حقوق اقلیتها» در هفدهمین نشست شورای حقوق بشر سازمان ملل در ژنو صرفا بهانه ای است برای نگاهی انتقادی به دغدغه های امروزی ناسیونالیسم ایرانی که اتفاقا در اظهارنظر کوتاه او منعکس شده است.بنابراین روی سخنم نه تنها شخص وی که تمامی همفکران او و اصحاب قافله ناسیونالیسم ایرانی است.
تبعیض قومی
نخستین نشانه آشکار گفتمان ملی گرایانه ایرانی در سخنان آقای صادقی تأکید برعدم وجود تبعیض قومی در ایران است.البته معلوم نیست چرا اثری از این موضوع در مقاله مذکور نیست ،در حالیکه این سخن را به استناد ویدیوی آن جلسه برزبان رانده اند و نامبرده در مطلب بعدی وبلاگ خود بر آن پافشاری کرده است.دلیلی که ایشان بر ادعای خود مبنی بر عدم وجود تبعیض قومی در ایران اقامه می کنند این است که در ایران هیچ کس به دلیل قومیتش از حقوق سیاسی و اجتماعی محروم نمی شود از آن رو که مثلا همین الان معاون اول رئیس جمهور در ایران کرد است.اثبات سطحی و سست بودن چنین استدلالی کار دشواری نیست و به راحتی می توان آن را به زیر تیغ نقد کشید که در ادامه این کار را خواهم کرد.اما نقطه درگیری اصلی در جای دیگری است که کمتر بدان پرداخته شده است.
با مشاهده این اظهار نظر ایشان ممکن است به این مسأله بیندیشیم که باز جای شکرش باقی است که به هر حال موجودیت "اقوام" را پذیرفته اند و از این نظر گامی از ناسیونالیستهای پارسی جلوتر هستند،اما مسأله این است که چگونه موجودیتی؟چنین دیدگاهی مصرانه درصدد ارائه تصویری شیربرنجی از "اقوام" ایرانی است که نه حاکمیت جمهوری اسلامی دید سیاسی نسبت به آنان دارد و نه آنان خود ماهیتی سیاسی دارند.چنین رویکردی از موضع قدرت با تأکید بر مفهوم "اقوام" به عنوان مجموعه های فرهنگی ،در واقع آنان را از محتوای سیاسی تهی کرده و پیشاپیش امکان برساختن و ارائه هر گونه ابزار و یا مکانیسم سیاسی را از آنان سلب می کند زیرا که از قرار معلوم فقط "ملت ها" امکان تشکیل حزب،پارلمان،دولت و خیلی چیزهای دیگر را دارند*.
حال که" اقوام" مسأله سیاسی ندارند پس به راحتی می توانند وارد حاکمیت شوند .شاهدش همان که آقای صادقی مثال زدند وحتما من هم به عنوان یک کرد ایرانی متعلق به "قوم کرد" با همان تصویر خام و خنثی می بایست مراتب شادی و سرخوشی خود را که با رقص « دو دستماله» به من دست می دهد نثار موهبت ناسیونالیستهای ایران پرست ایرانی دوست کنم.تصویری به ظاهر مطلوب اما تهوع آور است.در واقع ایشان با یک تیر دو نشان می زنند.از یکسو دامان حاکمیت فعلی را از سیاستهای تبعیض آمیز قومی تطهیر می کنند و از سوی دیگر گامی مهم در جهت تحکیم ملی گرایی ایرانی و خلع سلاح "اقوام ایرانی" برداشته اند.
چنین رویکردی به راحتی از مشاهده واقعیتهای روزمره ایران امروز سرباز می زند و متعصبانه انگاره های گفتمان مرکزی قدرت را تکرار می کند.حرکتهای ناسیونالیستی آذربایجان،کردستان و خوزستان را نمی بیند که در سال های اخیر روز به روز قوی تر شده و به عنوان مثال از مقوله به ظاهر "فرهنگی" زبان مادری ابزاری سیاسی ساخته اند برای مقابله با یگانه پنداری زبان فارسی برای تمامی ایرانیان.می توان به سادگی اینان را نژادپرست،تجزیه طلب و ... نامید اما واقعیت وجودی آنان را نمی توان انکار کرد.حال آیا عجیب می نماید که جنبش سبز پس از دو سال به لحاظ جغرافیایی گسترش نیافته است؟آیا این نشانه ای بر چیرگی گفتمان ملی گرای ایرانی بر این جنبش نیست؟
با چنین پشتوانه ای است که با مثال آوردن از چند نفر کرد و ترک و عرب دربدنه حاکمیت نسخه تبعیض قومی را می پیچند.احتمالا مثال های تبعیض قومی در چنین گفتمانی نسل کشی یهودیان در جنگ جهانی دوم واگر سوء تفاهم نشود و منت بگذارند، قتل عام و نسل کشی کردها در ترکیه و عراق است و در نتیجه ما نیز باید منتظر بمانیم تا در ایران یک نسل کشی در آن ابعاد اتفاق بیفتد تا امر تبعیض قومی بر دمکراتهای ناسیونالیست ایرانی** اثبات شود.اما مسأله اینجاست که از بد حادثه زمانی که آتاترک به عنوان واضع و مجری سیاستهای پاکسازی و نسل کشی قومی در ترکیه در حال مجاهدت بود،یار غار او عصمت اینونو که پس از وی رئیس جمهور ترکیه شد،خود کرد بود.البته این حق هر کسی است که برای خود "هویت قومی" قائل نباشد و یا آن را تغییر دهد همچون مثال های معروف ایرانی که در سیستم ناسیونالیستی یکسان کننده مرکزی جذب شده و داعیه پی گیری منافع و حقوق "قومی" خود را ندارند.
جالب است که ایشان بر وجود تبعیض جنسیتی در ایران صحه می گذارند.حال اگر کسی با توسل به منطق ناسیونالیستهای ایرانی خانم دستجردی را که هم اکنون وزیر بهداشت ایران است شاهد مثال بیاورد و تبعیض جنسیتی را در ایران انکار کند آیا بیراه رفته است؟حتی این شخص می تواند مدعی شود وضع زنان در دوات فعلی از "اقوام ایرانی" بهتر است چون امروزه در ایران وزیر زن وجود دارد ولی هیچ کرد یا بلوچی حتی اگر شیعه باشد در این دوره نتوانسته وزیر شود زیرا به تأیید نمایندگان "ملت ایران" در مجلس نرسیده است!
اگر "صداقتی" در ناسیونالیستهای ایرانی باشد دیگر نیازی به این همه آسمان و ریسمان بافتن نیست و کافی است به واقعیتهای دیگری نیز در ایران توجه کنند. واقعیتهایی از این دست که حرکتهای ناسیونالیستی محلی از هیچ سربرنیاورده اند،تبعیض اقتصادی آشکار علیه مناطق قومی که در این میان تفاوتی بین ایلام و خوزستان شیعه نشین با کردستان و بلوچستان سنی نشین وجود ندارد،تبعیض نظام قضایی علیه کسانی که به "قوم" خاصی منتسب هستند،چهره ای که عمدتا در اذهان اقشاری از ساکنان مناطق مرکزی ایران از یک کرد،عرب،بلوچ،ترک،لر و ... وجود دارد که حاصل القائات دامنه دار و عمدتا نامحسوس دستگاه ایدئولوژیک دولت در همدستی با اقشاری از جامعه است و بسیاری موارد دیگر که منوط به همان "صداقت" است.
حساسیت به نام خلیج فارس
در طی سال های اخیر مسأله ای که دلمشغولی عمده ناسیونالیستهای ایرانی است و تمامی جناح های آن از دمکرات تا فاشیست را متحد کرده ،دغدغه حفظ نام خلیج فارس و تخطئه نام خلیج عربی است.استدلال کانونی در جهت حمایت از عنوان خلیج فارس مبتنی است بر اسناد تاریخی و نیز به رسمیت شناخته شدن این نام در مجامع بین المللی بویژه سازمان ملل.صورت مسأله عقلانی می نماید و امکان بحث و تبادل نظر را به طرفین می دهد اما جنس واکنش های ملی گرایان نشان می دهد که مسأله فراتر از اینهاست وبه راحتی نمی توان از تعاریف و گزاره های برساخته گفتمان قدرت رهایی پیدا کرد بی آن که از تبعات خروج از دایره هژمونی گفتمان حاکم مصون ماند.
منطق ارجاع به تاریخ برای اثبات صحت و یا حقانیت ادعایی در صورت پایبندی به تمامی تبعات آن به محافظه کاری لجوجانه ای خواهد انجامید که ظرفیت فلج سازی منطق بازاندیشی و تغییر در دنیای مدرن را در خود دارد.با توسل به منطق ارجاع تاریخی بدون توجه به عوامل،نهادها و ساختارهای برسازنده ،طرفداران پادشاهی در ایران به راحتی می توانند از تاریخ 2500 ساله نهاد سلطنت نتیجه بگیرند که نظام پادشاهی تنها نظام کارآمد در ایران است ویا حامیان پدرسالاری و برده داری از تداوم تاریخی این پدیده ها کارکرد و درستی امروزی آنها را نتیجه بگیرند.
توافق بین المللی بر سر نام ها،عناوین و حتی به رسمیت شناخته شدن دولتها نمی تواند مانعی بر سر تفکر انتقادی در مورد آنها باشد.جامعه بین المللی و در رأس آن سازمان ملل حق حاکمیت فضاحت بار بسیاری از دولتهای دیکتاتوری و نیز دولتی نظیر دولت اسرائیل را به رسمیت شناخته است اما این دلیلی منطقی برای به چالش نکشیدن آنها نمی شود.علاوه بر این بزرگترین دریاچه جهان که در شمال ایران قرار دارد از سوی مجامع رسمی بین المللی دریای کاسپین نامیده می شود،در حالی که ایرانیان آن را دریای خزر می نامند و ناسیونالیستهای دوآتشه به این هم راضی نیستند و عنوان "ایرانی" آن را دریای مازندران می دانند.حال نباید این حق را برای دیگر کشورهای حاشیه این دریا قائل شد که بر ایرانیان بتازند که چرا نام بین المللی شناخته شده این دریا را به کار نمی برند و سعی در مصادره آن دارند؟
بااین اوصاف امکان نگاهی دیگرگونه به مسأله با درنظر گرفتن برساختگی و قراردادی بودن پدیده های تاریخی که برآیند تقابل نیروهای هژمونیک و نیروهای مقاومت ونیز منافع مستتر در آنهاست،میسر می شود.از همین رو می توان لختی تأمل کرد و مسأله را از زاویه دید اعراب نیز دید.دشوار بتوان فقدان اندک نشانه های چنین دیدگاهی را ناشی از رسوبات باورهای نژادپرستانه علیه اعراب ندانست که با شدت و ضعف در میان ملی گرایان ایرانی یافت می شود.باورهایی که گهگاه از گوشه و کنار وبی پرده ابراز می شوند و اعراب را "مردمانی سوسمارخور و وحوشی بیابانگرد" توصیف می کنند و معتقدان به این باورها براین اساس درپی آنند که تقاص حمله و "تجاوز" تاریخی اعراب را ،که نظیر آن را پدران ما بارها بر سر ملل دیگری آورده اند،از عرب های امروزی بازستانند.
بی شک در میان ناسیونالیستهای عرب نیز دیدگاه های نژادپرستانه نه تنها علیه ایرانیان بلکه بر ضد ترکها نیز وجود دارد و اینها همگی میراث تقابل تاریخی امپراتوری های ایرانی،عثمانی و اعراب است که گویا قرار است کماکان دردنیای مدرن و تا به ابد این نهضت ادامه داشته باشد.حال محل نزاع و تصادم این تقابل در خلیجی واقع شده که یک طرف آن یعنی ناسیونالیستهای ایرانی تمام نظام قدرت برسازنده عنوان فارسی آن را از تاریخ و نظام جهانی-که گویا در این یک مورد عادلانه است!- وام گرفته وبر سر طرف مقابل می کوبد و به اندازه سر سوزنی کوتاه نمی آید و طرف دیگر یعنی ناسیونالیستهای عرب که در طی کمتراز نیم قرن گذشته چندین دولت تشکیل داده اند و به همان اندازه ایران از آن خلیج سهم دارند واز این رو خواهان انعکاس "هویت عربی" خود بر آبهای این خلیج هستند و عنوان فارسی آن را نشانه ای از تداوم قیمومیت تاریخی ایرانیان بر خود می پندارند،پا در یک کفش کرده اند که نام این خلیج باید عربی باشد ولاغیر.
حس تمامیت خواه خودبرتربین ناسیونالیستی در موضع قدرت، ایجاب می کند این وضع ادامه یابد و نام خود را "شرف و عرق ملی" بگذارد و حتی لحظه ای نیندیشد که می توان از موضعی صلح جویانه با طرف مقابل به گفتگو نشست و نامی دیگر بر این خلیج گذاشت مثلا انسانیت،صلح،آزادی،برابری وبه این بازی خاتمه داد و اندکی به انسان هایی اندیشید که گوشت و پوست و خون دارند و در دو سوی این خلیج زندگی می کنند.
در بخش دوم و پایانی به دغدغه ملی گرایان ایرانی درباره خواست استقلال طلبی می پردازم.
*دقیقا به دلیل ماهیت سیاسی کاربرد واژه "قوم" یا "قومیت" از سوی ناسیونالیستهای ایرانی می توان به دلایل کاملا مشخص سیاسی واژه "ملت" یا "ملیت" را جایگزین تمامی مواردی کرد که در این متن از آنان با عنوان قوم یا اقوام ایرانی یاد شده است.اطلاق عنوان ملت به جمعیتی پیش و بیش از آنکه نشانه فراتاریخی بودن،تغییر ناپذیر بودن و یکپارچگی آن جمعیت باشد،نشان دهنده نضج گرفتن ایدئولوژی ناسیونالیسم در میان آن جمعیت است.
**از این رو می گویم دمکرات های ناسیونالیست ایرانی چون شک دارم در صورت رخ دادن نسل کشی علیه کردها،بلوچ ها،اعراب و ... در ایران نظیر آنچه در ترکیه و عراق روی داده است،جناح های فاشیستی این جریان آن را نسل کشی بدانند و بنامند.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر